６ ～と／～ば／～たら／～なら (2)

 ６　～と／～ば／～たら／～なら (2)

★　人の想念と想像の世界が「～ば」 ý tưởng và ý niệm của con người

　 　「～ば（～なければ）」 (nếu, nếu không) là thể giả định dùng thể hiện ý tưởng, ý niệm của con người. Cũng được sử dụng để thể hiện sự việc mang tính lặp lại như 「春になると、暖かくなる→ 春になれば、暖かくなる」 (Hễ (nếu) đến mùa xuân là trời ấm lên) , t/h này 「～ば」 thể hiện mạnh mẽ mong muốn hay phán đoán suy luận, làm mềm ngữ cảm xác thực so với dùng 「～と」. Ngoài ra 「～ば」 cũng có thể sử dụng giống 「～たら」 khi mệnh đề trước mang tính trạng thái như 「ある・いる・できる・可能形」(có, ở, có thể, thể khả năng) hay là tính từ và mệnh đề sau thể hiện ý hướng, yêu cầu, nghĩa vụ hay mong muốn,  「～ば」 lúc này sẽ thể hiện ý nhấn mạnh nguyện vọng. Tuy nhiên cũng có giới hạn là không thể sử dụng 「～ば」 khi mệnh đề sau là động từ mang tính ý hướng hay thể hiện tác động. (Chỗ này hơi khó hiểu nhỉ, thử phân biệt bằng các câu vị dụ xem sao)

　　　田中さんに会ったら（×会えば）、よろしくお伝えください。　　 ＜動作動詞＞　
Nếu có gặp anh Tanaka thì nhắn giùm là trăm sự nhờ anh ấy. ＜Động từ tác động＞(Không dùng ば)

    宝くじが当たったら（×当たれば）、世界旅行がしたいです。　＜動作動詞＞
Nếu trúng số, muốn đi du lịch vòng quanh thế giới. ＜Động từ tác động＞(Không dùng ば)　　

　　　お金があれば（⇔あったら）、家を買いたいです。　　　　　　　＜状態動詞・ある＞
Nếu có tiền, tôi muốn mua nhà ＜Động từ trạng thái, có＞(Tương đương với たら)　　

    できれば（⇔できたら）、わたしにお金を貸してください。　　　＜状態動詞・可能形＞　
Nếu có thể, hãy cho tôi mượn tiền ＜Động từ trạng thái, có thể＞(Tương đương với たら)　　

    安ければ（⇔安かったら）、買うつもりです。　　　　　　　 　　 ＜形容詞＞
Nếu rẻ, tôi định mua. ＜Tính từ＞(Tương đương với たら)　

★　　特殊な仮定の世界を表す「～なら・～んだったら」Thể hiện thế giới giả định đặc thù

　　　「～なら・～ んだったら」(nếu như) tạo ra dạng thể hiện giả định đặc thù. Trong hội thoại thường được dùng nhất với điều kiện là sự việc nghe đối phương nói, sự việc đã chứng kiến, hay sự việc đã biết thì chỉ dùng 「～なら・～ んだったら」. Lưu ý là biểu hiện này không thể dùng 「～と・～ば・～たら」.

　　　「ちょっと買い物に行ってきます」 (Đi mua sắm một chút)
　　　「買い物に行くなら（＝行くんだったら）、この手紙も出してきてください」
     (Nếu như đi mua sắm, nhờ bỏ thư này giùm luôn)

　　　「今日はボーナスも出たし、なにかおいしいものが食べたいですねえ」
(Hôm nay có tiền thưởng rồi, muốn ăn cái gì đó ngon ngon nhỉ)
「それなら（＝それだったら）、今日はどこかで外食しませんか」
(Vậy thì (nếu vậy thì), hôm nay mình ra ngoài ăn ở đâu đó đi)

　 Hơn nữa cần chú ý là 「原形 (nguyên mẫu) ＋ なら／ んだったら」 thì về trình tự thời gian,mệnh đề sau xảy ra trước mệnh đề trước hoặc xảy ra đồng thời với mệnh đề trước. Hai ví dụ trên thì không thể thể hiện bằng 「～と・～ ば・～ たら」.

　　　ご飯を食べるとき、手を洗います。　　　　　　　＜原形＋とき＝その前に＞
Khi ăn cơm, thì rửa tay. ＜Nguyên mẫu + とき＝trước đó＞
→　ご飯を食べるなら、手を洗いなさい。（「～たら」は使えない）　
→ Nếu ăn cơm thì, hãy rửa tay. (không thể dùng 「～たら」)

   ご飯を食べるとき、箸を使います。　　　　　　　＜原形＋とき＝その時に＞　　
Khi ăn cơm, thì dùng đũa. ＜Nguyên mẫu + とき＝vào lúc đó＞　　
→　ご飯を食べるなら、箸を使いなさい。（「～たら」は使えない）
→ Nếu ăn cơm thì, hãy dùng đũa. (không thể dùng 「～たら」)

   ご飯を食べたとき、食器を片づけます。　　　　　＜た形＋とき＝その後で＞　
Khi đã ăn cơm (xong) thì dọn dẹp chén dĩa. ＜Thểた + とき＝　Sau đó＞　　
→　ご飯を食べたなら、食器を片づけなさい。（「～たら」も使える）
→ Nếu ăn cơm thì, hãy dọn dẹp chén dĩa. (cũng có thể dùng 「～たら」)

　　Như vậy, cho dù cùng 1 câu nhưng ý nghĩa 「～なら」 và 「～たら」 cũng khác nhau. Hãy cùng xem ví dụ sau :

　　　上海へ行くなら、船が一番安いですよ。（日本から上海まで）
Nếu đi Thượng Hải, thì đi bằng thuyền là rẻ nhất đó. (Từ Nhật đến Thượng Hải)

　　　上海へ行ったら、船が一番安いですよ。（上海に着いてから、中国国内で）
Nếu đi Thượng Hải, thì thuyền là rẻ nhất. (Sau khi đến Thượng Hải, di chuyển nội trong nước Trung Quốc)

Hết phần 6

P/S : Các câu ví dụ trong bài mình vẫn giữ nguyên chữ Hán (Kanji) của bản gốc. Nếu muốn biết cách đọc các bạn có thể copy chữ Hán muốn biết dán sang từ điển online Mazii.net, hoặc copy cả câu và dán vào Google translate sẽ biết cách đọc. 

Các bài đã đăng :

Điểm khó trong văn phạm Nhật ngữ sơ cấp (bài giới thiệu)
1. Tự động từ và tha động từ
２ ～ている／～てある／～ておく (1)
２ ～ている／～てある／～ておく (2)
２ ～ている／～てある／～ておく (3) 
３ ～そうだ／～ようだ／～らしい (1) 
３ ～そうだ／～ようだ／～らしい (2)
３ ～そうだ／～ようだ／～らしい (3)
３ ～そうだ／～ようだ／～らしい (4)
３ ～そうだ／～ようだ／～らしい (5)  
４　感情表現と「～がる」 
５　～から/～ので/～て(1)
５　～から/～ので/～て(2) 
６　～と/～ば/～たら/～なら(1)